Брэст, Брэсцкая вобласць
Беларуская народная легенда
Чараўніца
Вершы
Як зроблены цацкі?
Хто пачынае дзень?
Зайчаняткі
Апошні снег растаў.
Вясёлыя пралескі
Зірнулі з-пад куста.
Празрыста ззяюць вочы,
Нібы блакіт нябёс.
Халоднай весняй ноччу
Іх не кране мароз.
Пралескі на пагорку
Пад леташняй травой
Зіхочуць, быццам зоркі,
Агністай сінявой.
Хоць часам вецер рэзкі
Махне сваім крылом,
Але цвітуць пралескі
Ў зацішку над кустом.
Дарослыя і дзеці
Вітанне шлюць вясне...
Пралескавы букецік,
Як госць наш, на акне.
Апавяданне
Boжык
Улaдзiмip Ягoўдзiк
Bocь дык дзiўны шaвeц! Ha cпiнe cтo iгoлaк, a шыць нe ўмee. Koжны нaзaвe ягo iмя – гэтa вoжык. I мae ён нe cтo iгoлaк, a ў cтo paзoў бoльш. Taк, пpынaмci, пaдлiчылi вyчoныя. Жывe вoжык вa ўcix мяcцiнax нaшaй Бeлapyci. Haйчacцeй, вядoмa, y лece. Aлe ёcць cяpoд вoжыкaў i тaкiя, штo нe цypaюццa жыxapcтвa ў гopaдзe цi вёcцы. Ix мoжнa cycтpэць y caдзe, пapкy, нeпaдaлёкy aд xлeвa для cвoйcкae жывёлы. Boжык, нaпэўнa, caмы aдвaжны ca звяpкoў – нaшыx блiзкix cyceдзяў. Ён нe cпяшaeццa ўцякaць, кaлi ягo xтo-нeбyдзь пepacтpэнe нa cцяжынцы. Haтaпыpыць cвae вocтpыя кaлючкi i cяpдзiтa чyфыкae, пыxкae, мaўляў, пpэч з дapoгi, бo ўкaлю! Kaлi ж кpыўдзiцeль нaпaдзe, звяpoк yмoмaнт згopнeццa ў клyбoк. Hяшмaт знoйдзeццa axвoтнiкaў пaгyляць a тaкiм кaлючым мячыкaм. Xiбa гaлoднaя лica пaкoцiць ягo дa paўчyкa цi глыбoкaй лyжыны. A пoтым, як вoжык cтaнe paтaвaццa, плыць пa вaдзe, – цoпнe ягo зyбaмi зa пыcкy цi жывoт. Дapэчы, вoжык i caм aдвaжны пaляўнiчы. Шмaт знiшчae шкoдлiвыx жyкoў, cлiмaкoў, бypыць мышыныя i кpaтoвыя гнёзды. Acaблiвa зaцятa змaгaeццa з пaўзyчымi гaдaмi. Hiкoлi нe aбмiнe гaдзюкy. Haвaт caмyю вялiкyю i cтpaшнyю. Cпaчaткy цaляe пaшкoдзiць, пepaкyciць ёй xpыбeт. Гaдзюкa ўмeлa бapoнiццa. Пaгpoзлiвa cыкae, нapaвiць yкyciць звяpкa. Aлe вoжыкa нaдзeйнa бapoняць вocтpыя кaлючкi, i ён звычaйнa пepaмaгae. Цiкaвa i тoe, штo мaлeнькiя вoжыкi aдpaзy нapaджaюццa з iгoлкaмi. Aднaк нaпaчaткy яны ў звяpкoў мяккiя i бeлыя. 3aмecт ix пpaз двa-тpы тыднi выpacтaюць цёмныя i кaлючыя. Boжычыxa cтapaннa aпeкyeццa cвaiмi дзeцьмi, вoдзiць ix зa caбoю aмaль цэлae лeтa. A ўзiмкy вoжык cпiць. У цёплaй нopцы-гняздзe, зyciм бeз eжы. Як мядзвeдзь y бяpлoзe. Cпiць i, нaпэўнa, cнiць, штo вяcнoю, кaлi пpыгpэe coнeйкa, xтocьцi дoбpы пaчacтye ягo цёплым cыpaдoeм. Maлaкo для вoжыкa – caмы лeпшы лacyнaк нa cвeцe. Cпoдaчкaм cыpaдoю звяpкa лёгкa пpыpyчыць. Aлe тpэбa пaмятaць: мaлaкo шкoдзiць вoжыкaвaмy здapoўю. Acaблiвa кaлi нaлiвaюць ягo шмaт i кoжны дзeнь. Haйлeпш звяpoў i птyшaк зyciм нe пpыpyчaць i нe чынiць iм aнiякaй кpыўды. Taды яны зaўcёды бyдyць жыць з нaмi ў блiзкiм cyceдcтвe i дoбpaй згoдзe.
3iмoвы Дyб
Kлaўдзiя Kaлiнa
Iдзe лecaм Лicтaпaд, лicцe cыплeццa, як гpaд, cякyць дaжджы кacыя, шyмяць вятpыcкi злыя… Дpэвы нiзкa клaняюццa Лicтaпaдy, cцeлюць дa ягo нoг пaжoўклae лicцe. Aдляцeлi ў выpaй птyшкi, звяpы пaxaвaлicя ў зaцiшaк, aпycцeлi пaлi. 3aдaвoлeны Лicтaпaд: ycё cкapылacя ямy. Уcмixнyўcя, пacлaў нa зямлю блeдны coнeчны пpaмeнь, глянyў з-зa шэpыx xмap лaпiнкaй блaкiтy. Aлe штo гэтa? Byнь нa ўзлecci pacкiнyў вeццe мaгyтны Дyб, yвecь y мядзянaй лicтoцe. – Чaмy ты нe cкapыўcя мнe? – гpoзнa cпытaў Лicтaпaд. – Я 3iмoвы. Taмy дa вяcны бyдy ў мядзяным yбpaннi. Угнeвaўcя Лicтaпaд. – Гэй, вятpы бyйныя! – пaклiкaў ён cвaix пaмoчнiкaў. – Capвiцe з Дyбa ягo мядзяны ўбop! 3aвылi вятpы, зaшyмeлi гaлiны Дyбa. – Гэй, дaжджы xaлoдныя! – гyкнyў Лicтaпaд. – Пaзбiвaйцe з Дyбa лicцe. Ceкaнyлi дaжджы, зaбapaбaнiлi пa бyйным лicцi, aлe Дyб нe звapyxнyўcя. – Гэй, бpaцe Cнeжaнь, – зaгyкaў Лicтaпaд. – Пpышлi мнe мapoзy пякyчaгa, зaвeяў cыпyчыx, няxaй зaмapoзяць, зacыплюць cнeгaм нeпaкopнaгa! Пpымчaлi мapaзы, пpыляцeлi зaвei, мapoзiлi, cнeгaм ceклi, aлe нe cкapыўcя Дyб. Cпaxмypнeў Лicтaпaд i aдcтyпiўcя aд цapa лecy… Уcю зiмy cтaiць Дyб y cвaiм мядзяным aдзeннi. Toлькi вяcнoю нeнaдoўгa cкiдae ягo, кaб пepaaпpaнyццa ў нoвae, зялёнae. 3a гэтa нaзывaюць ягo 3iмoвым Дyбaм.
Казкі
Пчала і муха
Казка
Жыў дзед ды баба. Нічога ў іх з гаспадаркі не было, толькі адна курачка Чубатка.
Жылі яны, жылі, дажыліся — няма чаго варыць. Вось дзед і кажа бабе:
— Баба, а баба, звары хіба Чубатку, ці што?
Баба замахала рукамі:
— Што ты, дзед, надумаўся! Лепш мы галодныя будзем, а Чубаткі я не дам варыць.
Пачула гэта курачка, пабегла на двор, знайшла там бабовае зерне і прынесла бабе. Дзед кажа:
— Вось і добра. Звары ты, баба, хоць гэтую бобінку.
Паглядзела старая на бобінку:
— Дзеду мой, дзеду, што за наедак з аднае бобінкі? Я для яе і гаршка не падбяру. Давай лепш пасадзім яе. Як вырасце, тады спячом цэлы бабовы пірог.
— Дзе ж мы яе пасадзім? — пытаецца дзед.
— На полі.
— На полі яе варона выдзеўбе…
— Дык на двары.
— На двары яе курыца выграбе… Тады давай пасадзім хіба ў хаце пад палацямі.
— Добра, — згадзіўся дзед і пасадзіў бобінку ў хаце пад палацямі.
Узышла бобінка ды давай расці. Расла, расла, уперлася ў палаці.
— Што, баба, рабіць будзем? — пытаецца дзед.
— Трэба палаці разбіраць.
Дзед разабраў палаці, а бобінка як расці ды расці — дарасла да столі.
— Што, баба, рабіць будзем? — зноў пытаецца дзед.
— Трэба столь разбіраць.
Дзед і столь разабраў, а бобінка як расці ды расці — дарасла да страхі. Дзед і страху разабраў.
Выглянула бобінка на свет і давай расці яшчэ весялей. Дарасла аж да неба.
Узяў тады дзед торбу, палез па сцяблу на неба, абабраў спелыя струкі і вярнуўся назад.
Зарадавалася баба — цэлую торбу бабовых струкоў прынёс дзед!
— Ну, цяпер-то мы ўжо наядзімся пірага!
Палузала баба струкі, высушыла боб на печы, змалола і рашчыніла ў дзяжы цеста на пірог.
Цеста як расці ды расці — з дзяжы вон лезе. Палажыла яго баба на лапату, загладзіла пірагом, размалявала рознымі ўзорамі, каб прыгожы быў, ды ў печ. А пірог як расці ды расці — з печы на прыпечак лезе. Адсланіла баба засланку, а ён — скок на хату, з хаты за парог — і ўцёк…
Кінуліся дзед з бабай даганяць пірог. Ды дзе там! Так і не дагналі.
Прыкаціўся пірог у лес. А тут насустрач яму рыжая лісіца-хітрыца. Схапіла яна пірог, выела мякіш, усярэдзіну шышак насыпала ды пабегла з пірагом да пастушкоў. Знайшла пастушкоў у полі і кажа:
— Пастушкі, пастушкі, дайце мне бычка-трацячка, а я вам дам за гэта пірог.
Бачаць пастушкі — добры пірог у лісіцы, жоўценькая скарынка аж блішчыць, так і хочацца яго паспытаць. Згадзіліся яны на мену і аддалі лісіцы бычка-трацячка.
— Толькі ж, глядзіце, не ешце пірага, пакуль я не заеду за горку, — кажа лісіца.
Села яна на бычка верхам і паехала. Як толькі схавалася за горкаю, пастушкі і кажуць: «Сядзем на пясочку, з'ядзім па кусочку!» Разламалі пірог, а там — адны шышкі яловыя… Падманула іх хітрая лісіца!
Едзе лісіца на бычку, бачыць — на дарозе пустая павозка стаіць, а недалёка чалавек арэ. Падкралася яна цішком да павозкі, запрэгла ў яе бычка-трацячка, села на мяккай саломе і едзе сабе далей, пугай бычка паганяе.
Прыехала ў лес. Насустрач ёй воўк ідзе. Збегаўся, змарыўся, ледзьве ногі валачэ.
— Куды, кума, едзеш? — пытаецца.
— За трыдзевяць зямель, у трыдзесятае царства.
— Чаго?
— Там, кажуць, курэй і каршуны не дзяруць…
— А бараны ў тым царстве ёсцека? — аблізнуўся воўк.
— Ды імі там хоць гаць гаці!
— А лісічка, а сястрычка, вазьмі і мяне з сабою. Падвязі хоць мой хвост.
— Што адзін хвост везці, садзіся ўвесь ты.
Сеў воўк. Едуць далей. Сустракаюць мядзведзя.
— Куды, кумы, едзеце?
— За трыдзевяць зямель, у трыдзесятае царства…
— Чаго?
— Там, кажуць, курэй і каршуны не дзяруць, — адказвае лісіца.
— Там, кажуць, бараноў хоць гаць гаці, — падтаквае ёй воўк.
— А мёду там многа?
— Ды там, кажуць, мядовыя рэкі цякуць!
Мядзведзь зарадаваўся:
— То вазьміце і мяне. Хоць адну лапу падвязіце.
— Што адну лапу везці, садзіся ўвесь ты.
Уселіся ўтраіх, едуць далей. Аж раптам зламалася аглобля. Лісіца кажа мядзведзю:
— Схадзі, кум, прынясі аглоблю. Пайшоў мядзведзь у гушчар, знайшоў вывернутую елку і прывалок да воза. Убачыла лісіца, крыку нарабіла:
— Ах ты, мядзведзішча, ах ты, дурнішча, ці ж гэта лясіна для аглоблі!
І да ваўка:
— Схадзі, куме, прынясі тонкую аглоблю.
Пайшоў воўк і прынёс крывы яловы сук. Лісіца і на яго накрычала, плюнула ды пайшла сама па аглоблю.
Тым часам мядзведзь з ваўком з'елі бычка-трацячка, шкуру саломай напхалі, на ногі паставілі ды пайшлі сабе пасміхаючыся.
Вярнулася лісіца, бачыць — ні ваўка, ні мядзведзя, толькі бычок стаіць. Прыладзіла яна аглоблю, села ў павозку, махнула пугаю на бычка, а той — брык! — і паваліўся.
Паглядзела лісіца на бычка і аб усім здагадалася.
— Пачакайце ж вы ў мяне! Я вам гэтага не дарую! — пагразіла яна ваўку і мядзведзю ды пайшла сваёю дарогаю.
Шмат часу ішла ці мала, а ў дарозе ўжо і восень яе застала. Сустракае ваўка, таго, што з'еў бычка.
— Добры дзень, кум! Як маешся?
— Дрэнна, — кажа воўк. — Нешта азяб на дажджы, аж увесь калачуся. Зуб на зуб не трапляе.
— То трэба новы кажух пашыць, — раіць лісіца.
— Праўду, кумка, кажаш, — згадзіўся воўк.
Пабег ён на выган, схапіў авечку і прывалок у лес.
— Хопіць на кажух? — пытаецца ў лісіцы.
— Мала, — кажа лісіца. Прынёс воўк яшчэ адну авечку.
— Цяпер хопіць?
— Не, яшчэ адну трэба. Воўк і трэцюю прывалок.
— Ну, а цяпер, — кажа лісіца, — трэба краўца шукаць.
— Дзе ж мне яго шукаць, кумка?
— Я ведаю добрага краўца. Хадзем да яго.
Прывяла лісіца ваўка на луг. Там, у кустах, на прывязі жарабец пасвіўся.
— Вунь ён, кравец! Воўк зарагатаў:
— Гэта не кравец, а жарабец! Не, кумка, як сабе хочаш, а розуму ў цябе мала.
Лісіца пакрыўдзілася:
— Ты пра мой розум не вельмі языком мялі. Я была разумнай і буду, а ты быў дурань, дурнем і застанешся.
Тут ужо і воўк пакрыўдзіўся, аж узлаваўся:
— Паглядзім яшчэ, хто з нас разумнейшы!
— Не хваліся загадзя, — кажа лісіца, — лепш паглядзіш, як зараз з цябе шкуру знімуць.
— Хто зніме? — ляснуў зубамі воўк.
— Гаспадар гэтага каня.
— Не можа быць! — не верыць воўк.
— Пабачыш. На чым жарабец навязаны? — пытаецца лісіца.
— На вяроўцы. Лісіца засмяялася:
— Вось і відаць, што дурань!
— Чаму? — падскочыў воўк.
— Жарабец на калу навязаны.
— Не можа быць! — залыпаў воўк вачыма.
— Хадзем пакажу.
Прывяла лісіца яго да калка, за які быў прывязаны канец вяроўкі, зняла вяроўку, зрабіла пятлю і закінула ваўку на шыю. Воўк і азірнуцца не паспеў, як у пятлі апынуўся. Тады лісіца падбегла да жарабца, замахала хвастом. Той спужаўся ды як драпануў дахаты, толькі падковы заблішчалі.
Так і прыцягнуў у пятлі ваўка да свайго гаспадара. Ну а там з яго і шкуру знялі.
Вярнулася лісіца ў лес, закапала авечак у мох на запас, адны толькі мазгі на абед пакінула. Села пад елкаю і есць.
Ідзе мядзведзь — той, што бычка з'еў.
— Што гэта ты, кума, жуеш? — пытаецца.
— Мазгі. Сляпы ты, ці што?
— А дзе ж ты іх дастала?
— З галавы. І ты можаш дастаць, калі хочаш.
— Як?
— Вельмі проста: разганіся ды стукніся галавою аб дуб — мазгі і выскачаць.
— Дзякую ж табе, кума, за добрую параду. Так я і зраблю. А то есці даўно хочацца.
Знайшоў ён самы тоўсты дуб, разагнаўся з усяе сілы ды і грымнуўся ў яго лбом. Тут яму і канец.
Араў селянін поле. Не канём, а валом. А вол такі лянівы быў, што проста бяда. Ні голасу не слухае, ні пугі не баіцца. Раззлаваўся селянін на вала ды як крыкне на яго:
— Ану, каб цябе мядзведзь задушыў!
Толькі ён так сказаў, аж тут і мядзведзь ідзе.
— Ну, давай, — кажа да аратага, — свайго вала. Я яго задушу.
Пачухаў селянін патыліцу. Шкада стала яму вала. Ды і араць не будзе на чым. Сам жа сахі не пацягнеш.
Вось ён і пачаў прасіцца ў мядзведзя:
— Дай, — кажа, — хоць загон дакончу. А ты схадзі тым часам за мяжу, у быльнёг, адпачні там.
— Добра, — згадзіўся мядзведзь. — Спяшацца мне няма куды.
Пайшоў ён за мяжу і лёг адпачываць.
Бяжыць з лесу лісіца, спынілася каля селяніна:
— Тпру-ру-ру! Гай, чалавеча, ці не бачыў ты тут ваўкоў-медзвядзёў? Стральцы едуць, пра іх пытаюцца.
— Не, лісанька, не бачыў, — адказвае ён.
А хітрая лісіца пакруцілася, пакруцілася каля воза ды зноў пытаецца:
— А што гэта там за мяжою ляжыць?
— Калода на лучыну, — кажа селянін.
Лісіца намахала хвастом:
— Каб гэта была калода, дык яна б на возе ляжала...
Сказала так і пабегла ў лес.
Пачуў гэта мядзведзь і просіцца ў селяна:
— Палажы мяне на воз...
Селянін палажыў яго на воз.
Зноў прыбягае лісіца.
— Тпру-ру-ру! Гэй, чалавеча, ці не бачыў ваўкоў-медзвядзёў? Стральцы едуць, пра іх пытаюцца.
— Не, не бачыў...
— А што гэта ў цябе на возе ляжыць?
— Калода на лучыну.
— Каб гэта была калода, яна б вяроўкаю была прывязана.
Сказала так і пабегла ў лес. Мядзведзь кажа селяніну:
— Прывяжы мяне вяроўкаю.
Узяў селянін вяроўку ды так увязаў мядзведзя, што той і не зварухнецца. А лісіца тут як тут:
— Тпру-ру-ру! Гэй, чалавеча, не не бачыў ты ваўкоў-медзвядзёў? Стральцы едуць, пра іх пытаюцца.
— Не, не бачыў.
— А што гэта ў цябе на возе ляжыць?
— Калода на лучыну.
— Каб гэта была калода, у ёй бы сякера тырчала.
Сказала і пабегла ў лес. Мядзведзь дужа напужаўся стральцоў, просіць селяніна:
— Зрабі, каб на мне сякера тырчала.
— Добра, — кажа селянін.
Узяў ён сякеру і ўсадзіў з размаху ў мядзведзя. Мядзведзь трохі паварушыўся — ды і дух з яго вон. А лісіца зноў тут.
— Ну, цяпер дай мне гасцінца за вала, — кажа да селяніна.
— Якога?
— Мяшок курэй.
— Добра, — кажа селянін, — дам табе гасцінца. Пачакай трошкі. Пайшоў селянін дахаты па курэй, а тут і сапраўды наехалі стральцы з сабакамі. Убачылі сабакі лісіцу ды за ёю. Лісіца і ад курэй адраклася. Ледзь да
сваёй нары дабегла.
Ускочыла ў нару, задыхалася.
А сабакі стаяць, лісіцу вартуюць, з нары не выпускаюць.
Надакучыла лісіцы ў нары сядзець, парашыла яна ад сабак адкупіцца.
— Вочы, вочы, — кажа лісіца, — што вы рабілі, як я ад сабак уцякала?
— Глядзелі, куды табе бегчы.
— А вы, вушы?
— Слухалі, ці блізка сабакі.
— А вы, ногі?
— Хутчэй беглі, цябе ратавалі.
— А ты, хвост, што рабіў?
— А я ўсё то за пень, то за калоду чапляўся.
— Ну, хвасцішча-дурнішча, аддам жа я цябе сабакам!
I выставіла хвост з нары:
— Наце вам, сабакі, хвост!
Сабакі ўхапіліся за хвост ды і лісіцу разам з ім выцягнулі.
Краязнаўчая казка - адкуль пайшла назва Брэста.
Прыйшлі да вялікай ракі першыя плямёны дрыгавічоў. Здзівіліся, пабачыўшы шматлікія груды (выгібы), і далі ёй назву «Буг». І вось што здарылася на беразе Буга.
Жыла там дзяўчына Прыгожа. А на супрацьлеглым баку ракі жыў каваль. З самога дзяцінства ён дапамагаў Вялікаму кавалю, свайму бацьку. Вось і празвалі яго ласкава «Кавальчук», гэта значыць “малы каваль, чаляднік”.
Спадабалася Прыгожа Кавальчуку. Зрабіў ён лунніцы - упрыгожванне з металу ў выглядзе месяца, ды з зерню (з залатымі ці срэбнымі шарыкамі). Прыплыў у паселішча Прыгожы, расклаў перад ёю свой тавар. З тых часоў і запомніла яна каваля ...
Даведаўся пра прыгажуню падземны бог Сіціврат. Задумаў ён выкрасці яе і зацягнуць у свае ўладанні. Дачакаўся, калі дзяўчына з сяброўкамі пайшла ў грыбы, у мядзведзя ператварыўся, зароў на ўвесь лес, за Прыгожай пагнаўся. Вось-вось дагоніць, схопіць сваімі лапамі. Усё гэта бачыла чараўніца Стрыга. Моцна яна ненавідзела падземнага бога за тое, што ён яе сясцёр зацягнуў глыбока пад зямлю, і вырашыла адпомсціць Сіціврату. Ударыла яна дзяўчыну зялёнай галінкай, і ператварылася тая ў дрэўца. Бераст (вяз, ільм) – так у тутэйшых мясцінах называюць яго.
Не бачыць мядзведзь дзяўчыны ...
Вярнуліся спалоханыя сяброўкі Прыгожы ў паселішча, распавялі пра тое, што адбылося. Зашчымела сэрца ў Кавальчука. Адправіўся ён да вешчуна за парадай. Стары сказаў, што трэба дачакацца Купальскай ночы, знайсці папараць-кветку. Той, хто сарве яе ды прыцісне да сэрца, стане разумець мову звяроў, птушак, дрэў, кветак і траў. Але так будзе толькі да ўзыходу сонца. Але не сказаў чараўнік галоўнага: Прыгожы не вярнуць - Стрыга паляцела далёка.
Надышла доўгачаканая Купальская ноч. Кавальчук па лясных палянах ходзіць, папараць-кветку шукае. Знайшоў! Кветка ўжо амаль закрыла пялёсткі, але каваль паспеў сарваць яе і прыціснуць да сэрца. І здарылася дзіва! Кавальчук стаў разумець, пра што прырода размовы вядзе.
Прыйшоў Кавальчук да таго месца, дзе Мядзведзь усё разбурыў. Нешта знаёмае здалося яму ў голасе бераста. Дрэўца з бярозкай размаўляла. Пазнаў ён голас сваёй Прыгожы. Кінуўся да бераста, абдымае дрэўца, цалуе яго. Толькі Прыгожа, стаўшы дрэвам, ужо забылася пра тое, што некалі была дзяўчынай і жыла сярод людзей. Не мог Кавальчук расстацца з дрэўцам. Выкапаў яго з зямлі, ніводнага карэньчыка ня пашкодзіў. Перанёс на мыс між Бугам і ракой Мухавец. Пасадзіў на самым бачным месцы. Сцюдзёнай вадой паліваў. Кожны лісточак зберагаў. Хату побач паставіў, кавальню сюды перанёс. Берастам назваў сваё новае месца жылля.
Услед за кавалём і іншыя людзі з племені дрыгавічоў тут пасяліліся. І назва паселішча ім спадабалася, бо надта прыгожым расло дрэва.
Берастам стала дрыгавічка Прыгожа. Прыгожым стаў горад Брэст.
Зваўся горад у розныя часы Берастам, Бярэсціем, Бярэсцем, Брэстам-над-Бугам, Брэст-Літоўскам.